Jednolity System Antyplagiatowy jest stosunkowo nowym wynalazkiem, który spędza sen z powiek wielu studentom i studentkom. Bywa stresujący również dla samych promotorów. Nazwa ta pojawia się w czasie seminariów, jak również wyjść towarzyskich. Czym jednak jest słynny JSA i jak działa? Czy warto drżeć przed nim ze strachu? Odpowiedzi na te pytania dostarcza poniższy artykuł.
Spis treści
Pomoc w pisaniu prac. Czym jest plagiat?
W ogólnym ujęciu plagiat, to przywłaszczenie autorstwa cudzego wytworu lub jego części. Jest to więc poważne naruszenie praw autorskich. Co ważne, dotyczy wszystkich dzieł, a więc nie tylko książek, lecz również artykułów naukowych, fotografii, obrazów czy nagrań dźwiękowych. Istnieją dwa podstawowe typy plagiatu:
- jawny,
- ukryty.
Pierwszy z nich polega na przejęciu cudzego utworu/dzieła w całości lub części i podpisaniu go własnym nazwiskiem. Plagiat ukryty ma miejsce natomiast w sytuacjach, kiedy przejęto fragmenty cudzego utworu i nie podano jego autora.
Istnieje także autoplagiat, który stanowi szczególny rodzaj plagiatu, gdyż polega na ponownym wykorzystaniu własnych tekstów w celu powiększenia własnego dorobku. Ma to miejsce na przykład w sytuacji, kiedy autor pisze drugą książkę posługując się danymi z pierwszej (robi na przykład jej parafrazę). Jest to też problem spotykany na uczelniach wyższych, na przykład w sytuacji, gdy dany student pisze takie same prace licencjackie oraz magisterskie.
Zgodnie z polskim prawem za plagiat grozić może kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności (do trzech lat). W przypadku studentów konsekwencją może być również niedopuszczenie ich do obrony, postępowanie dyscyplinarne i skreślenie z listy studentów.
Co to jest Jednolity System Antyplagiatowy i jak się ma do pisania prac?
Jednolity System Antyplagiatowy, to oficjalny sposób weryfikacji oryginalności prac dyplomowych, który powstał na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest to więc program, który sprawdza prace pod kątem potencjalnego plagiatu. Od 2019 roku każda praca dyplomowa musi uzyskać pozytywny wynik w JSA. Do programu nie mają dostępu studenci, a jedynie wybrani pracownicy uczelni (zwykle są to promotorzy).
Jak działa Jednolity System Antyplagiatowy?
Działanie Jednolitego Systemu Antyplagiatowego jest dość proste i intuicyjne. Student po napisaniu pracy dyplomowej przekazuje ją promotorowi, który wgrywa plik do JSA i zleca analizę pracy pod kątem plagiatu. Uzyskanie wyniku zajmuje zwykle od kilku do kilkudziesięciu minut (w przypadku dużych uczelni i znacznego obciążenia systemu do kilku dni). Po tym czasie system przesyła stosowny raport, na którego podstawie promotor podejmuje decyzję o dopuszczeniu studenta do obrony.
Praca dyplomowa jest porównywana z bazą aktów prawnych, źródłami internetowymi, Ogólnopolskim Repozytorium Pisemnych Prac Dyplomowych, bazą dokumentów i innymi prywatnymi instytucjami. Uzyskana analiza jest więc bardzo dokładna i szczegółowa.
Jednolity System Antyplagiatowy wykrywa podobieństwa (np. kopie, zapożyczenia, zdania, w których zmieniono kolejność wyrazów), manipulacje (np. podział wyrazów, ukryte znaki specjalne), a także zmiany sposobu pisania pracy.
Jak uniknąć plagiatu?
W tym miejscu warto zastanowić się nad tym, w jaki sposób można uniknąć wykrycia plagiatu. Istnieje kilka czynności, które można wykonać, aby to zrobić. Warto je zastosować, ponieważ pozwala zmniejszyć to poziom stresu, który i tak często jest bardzo duży w czasie przygotowywania pracy dyplomowej. Niektóre serwisy świadczące pomoc w pisaniu prac publikują stosowne poradniki, jak sobie radzić z tym problemem. Wartościowe merytorycznie porady można znaleźć np. w serwisie Cyber-promotor.pl
Pierwsza wskazówka odnosi się już do samego wyboru tematu pracy licencjackiej, inżynierskiej czy magisterskiej. Istnieją pewne tematy, które są bardzo popularne i często się pojawiają. W wielu z nich występują te same źródła bibliograficzne, a nawet podobnie przygotowane spisy treści. Zwiększa to ryzyko wystąpienia potencjalnego plagiatu (formalnie nie jest to plagiat, jednak JSA pokaże to jako zbieżność, więc można być oskarżonym o plagiat). Warto skorzystać z bazy prac dyplomowych, którą posiada uczelnia i przejrzeć tematy pracy z ostatnich kilku lat, a następnie stworzyć sobie taki, który nie występuje zbyt często.
Złota zasada, kiedy w grę wchodzi pisanie prac dyplomowych brzmi: lepiej dodać więcej niż mniej przypisów. Warto zapoznać się z zasadami ich dodawania, a następnie wplatać je do swojej pracy. Dzięki temu można oznaczyć fragmenty pochodzące z różnych źródeł, co zmniejsza ryzyko wykrycia plagiatu w czasie badania przy wykorzystaniu Jednolitego Systemu Antyplagiatowego. Dobrym rozwiązaniem jest również korzystanie z różnych pozycji bibliograficznych. Warto tez pamiętać o tym, że najlepiej korzystać ze stosunkowo nowych tekstów (chyba, że tematyka pracy to uniemożliwia). Odpowiednie oznaczenia dotyczą nie tylko książek i czasopism, ale także aktów prawnych, stron internetowych, fotografii, wykresów czy różnego typu ilustracji. JSA jest bardzo uczulony na tego rodzaju oznaczenia, gdyż w przeciwieństwie do innych systemów antyplagiatowych, wymaga on ich ręcznego wykluczenia.
Podobnie jest z sytuacją, w której ma miejsce cytowanie. Także tutaj warto poznać obowiązujące zasady. Trzeba też pamiętać o tym, że cytaty nie powinny być zbyt długie, a już na pewno nie mogą stanowić większości pracy. Ich rola polega raczej na uzupełnieniu tekstu. Wykorzystywanie cytatów powinno być także w jakiś sposób uzasadnione.
Warto też pamiętać o tym, że mimo faktu, że prace dyplomowe często są teoretyczne to nie powinny być kalką czyichś książek. Z tego powodu parafrazowanie i stosowanie synonimów nie powinno być jedyną formą, z której się korzysta przy pisaniu pracy licencjackiej, magisterskiej czy inżynierskiej. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest dodanie pewnych własnych wniosków czy przemyśleń. Można na przykład porównać ze sobą kilka definicji, wskazać ich podobieństwa czy też zestawić dwie różne koncepcje i scharakteryzować, dlaczego stoją do siebie we wzajemnej opozycji. Należy też pamiętać o tym, aby nie plagiatować samego siebie (tzw. autoplagiat). W przypadku pisania pracy magisterskiej o podobnym temacie jak licencjacka można oczywiście posłużyć się źródłami, z których korzystało się przy pisaniu wcześniejszej pracy, ale warto jednak przygotować zupełnie inny spis treści, odnaleźć nowe pozycje bibliograficzne albo (najbezpieczniej) skupić się po prostu na innym obszarze danego zagadnienia. Przykładowo, jeśli praca licencjacka dotyczyła łańcucha dostaw w firmie X, w pracy magisterskiej być może warto skupić się na analizie innego segmentu tego przedsiębiorstwa?
Warto też wspomnieć o tym, że istnieją źródła, z których nie powinno się korzystać przy pisaniu pracy dyplomowej. Może to być zła pomoc w pisaniu prac. Są to w pierwszej kolejności nienaukowe źródła internetowe (np. Wikipedia) oraz nieaktualne i stare pozycje bibliograficzne. Oczywiście można z nich skorzystać, ale raczej po to, aby przedstawić, jak na przykład definicja jakiegoś zagadnienia wyglądała dwadzieścia lat temu. Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, kiedy dany temat pracy zakłada korzystanie z tego rodzaju pozycji. Źródłami wiedzy, które są bardzo źle widziane w przypisach są również takie strony internetowe jak chociażby Sciaga.pl czy Wikipedia. Są to miejsca, w których wiadomości nie zawsze są autoryzowane i można znaleźć na nich dużo błędów. Ponadto nie są to pozycje, które w naukowym środowisku uchodzą za szczególnie wiarygodne. Dotyczy to zresztą nie tylko sytuacji, jaką jest pisanie pracy dyplomowej, ale też konieczności przygotowania eseju czy prezentacji na zajęcia.
Reasumując, pisanie prac dyplomowych powinno opierać się na przestrzeganiu zasad pracy naukowej. Bardzo ważna jest duża różnorodność źródeł oraz ich odpowiedni dobór, ale też pisanie własnymi słowami, bez nadużywania cytatów czy parafraz. Tylko takie podejście zagwarantuje nam, że nie będziemy musieli się obawiać posądzenia o plagiat, którego nie popełniliśmy.